.

Sultan Özer

12 Eylül askeri darbesinin getirdiği hukuksuzluk Danıştay tarafından mahkum edildi. 12 Eylül darbecileri tarafından yapılan değişiklikler sonunda, Bakanlar Kurulu Kararıyla 1982 yılında resen emekli edilen Elazığ ve Antalya Eski Valisi Güngör Aydın’ın yürüttüğü hukuk mücadelesinde tarihi bir aşama kaydetti. 12 Eylül askeri darbesinin getirdiği hukuksuzluk Danıştay tarafından mahkum edildi. 12 Eylül darbecileri tarafından yapılan değişiklikler sonunda, Bakanlar Kurulu Kararıyla 1982 yılında resen emekli edilen Elazığ ve Antalya Eski Valisi Güngör Aydın’ın yürüttüğü hukuk mücadelesinde tarihi bir aşama kaydetti. Danıştay söz konusu düzenlemelerin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Aydın sonucu; “29 yıl sonra 12 Eylül militarizmine karşı alınmış tarihi bir karar” olarak nitelendirdi. 12 Eylül hukukuna karşı, binlerce kişinin mağduriyetine son verecek bir adım olan bu kararı çıkartan Güngör Aydın, Merkez Valisi olarak görev yaptığı dönemde, 5434 sayılı Emekli Sandığı Yasası’na eklenen ek geçici 2. madde uyarınca, 29 Ocak 1982’de Bakanlar Kurulu Kararıyla resen emekli edildi. Vali Aydın kararı, İçişleri Bakanlığı’ndan, “Olağan hukuk kuralları açıldığında kazanılmış tüm haklarımı arama hakkım saklı kalmak koşulu” ile tebliğ etti. Emeklilikte geçen 8 yıl 3 ay 22 günlük sürenin sonunda, 25 Mayıs 1990’da görevine geri dönen Vali Aydın gibi, resen emekli eski valilerin tümü görevlerine iade edildi.ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ İLE YARGI YOLU AÇILDIEcevit hükümeti döneminde, 2001 yılı Ekim ayında, Anayasa’da yapılan değişiklik doğrultusunda, Anayasa’nın geçici 15. maddesinin son fıkrasının madde metninden çıkarılmasıyla, Milli Güvenlik Konseyi döneminde çıkarılan kanunlar, kararnameler, alınan kararlar ve yapılan tasarruflar hakkında da hak arama ve yargı yolu açıldı. Bunun üzerine Güngör Aydın, 11 Aralık 2001’de İçişleri Bakanlığı ve Başbakanlığa başvurarak, resen emekliliğe sevk karar ve işleminin iptalini istedi. Ancak talebi reddedilen Aydın, 29 Aralık 2002 tarihinde konuyu Danıştay’a götürdü. Resen emekli edilmesine yol açan yasanın iptalini isteyen Aydın, konunun Anayasa Mahkemesi’ne götürülmesini istedi. Ancak dava Danıştay 11. Daire tarafından 18.3.2005 tarihinde oybirliğiyle reddedildi. Kararı 6.7. 2005 tarihinde temyiz eden Aydın, yeniden konunun Anayasa Mahkemesi’ne götürülmesini istedi. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu 19 Nisan 2007’de, Aydın’ın temyiz istemini kabul ederek, daire kararını bozdu. Dava Daireleri Kurulu, Başbakanlık ve İçişleri Bakanlığı’nın “karar düzeltme” istem ve itirazlarını da oybirliğiyle reddederek, tarihi bir kararın ilk adımını atmış oldu. Aydın’ın davası yeniden Danıştay 11. Daire’ye döndü. Danıştay 11. Daire bu kez, 29 yıl aradan sonra 12 Eylül düzenlemelerini mahkum anlamına da gelecek, “Anayasa Mahkemesi’ne başvurma” kararını 23.1.2009 tarihinde verdi.YARGI DEVLETE GÖREVLERİNİ HATIRLATTIDanıştay 11. Daire karar gerekçesinde devlete görevlerini hatırlatarak, “...Devletin öncelikle, gereken yeterlilik ve özellikleri taşımaları nedeniyle fiilen çalışan kişilerin mevcut işlerini kaybetmemeleri için gerekli olan önlemleri almakla yükümlü olduğu anlaşılmakta olup, fiilen çalışan ve yaptıkları iş için gerekli olan niteliklere ve yeterliliğe sahip olan kişilerin, haklı bir nedene dayanmayan çeşitli gerekçelerle çıkarılan yasalarla işlerine son verilmesinin, çalışma hakkının özüne dokunmak anlamına geleceği sonucuna varılmaktadır” denildi. ‘YETKİ DEVRİ’ UYARISIKararda, resen emekliliğe sevki getiren Bakanlar Kurulu kararında, gerekçe gösterilmemesi ve daha sonra yeniden merkez valisi olarak atanmalarının, o kişilerin yürüttükleri görevin gerektirdiği niteliklere ve yeterliliğe sahip olmalarına karşın, o dönemin koşullarının sonucu olarak emekliliğe sevk edildiklerini gösterdiğinin de altı çizildi. Kararda, “Bu durumun, mülki idare amirleri sınıfında uzun süre kamu hizmeti yapmış olan ve daha sonra da tecrübelerinden kamu hizmetlerinde yararlanılabilecek ilgili kişilerin çalışma haklarını ihlal ettiği açıktır” görüşüne de yer verildi. Ayrıca iptali istenen maddede, resen emekliliğe sevk konusunda bir ölçüt olmaması da eleştirilerek, “yasa kuralının uygulanması tamamen idarenin takdirine bırakılmıştır” denildi. “Yasa ile ölçütleri ve uygulama esasları belirlenmeden, çerçevesi çizilmeden resen emekliliğe sevk konusunda idareye sınırsız yetki verilmesi yasa ile düzenleme anlamına gelmemektedir” görüşü ifade edilen kararda, bunun, yasama yetkisinin devri niteliği taşıdığı dile getirildi. HUKUKSUZLUĞU YARGI TESCİLLEDİBu karar, “12 Eylül 1980 darbe döneminin hukuksuzluğunun, 29 yıl sonra yargı kararıyla da tescillenmesi” olarak nitelendirildi. Eski Vali Güngör Aydın, “Bu, militarizme, 12 Eylül despotizmine, diktatörlüğüne karşı alınmış tarihi bir karardır” dedi. 27 yıllık bir mücadele sonucu başarı elde ettiğini belirten Aydın, Anayasa Mahkemesi’nden de olumlu sonuç beklediğini söyledi. Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu düzenlemeleri iptal etmesi halinde başta 33 merkez valisi ve kamuoyunda “1402’likler” olarak adlandırılan öğretim üyeleri ve memurlar olmak üzere binlerce 12 Eylül mağduruna haklarını geri alma yolu açılmış olacak. (Ankara/EVRENSEL)
33 VALİ EMEKLİ EDİLDİBu hükümler ile idareye verilen takdir yetkisi uyarınca, aralarında Güngör Aydın’ın da bulunduğu 33 merkez valisi, herhangi bir gerekçe gösterilmeden, resen emekli edildiler. Daha sonra, 17.5.1990 tarihinde de yine Bakanlar Kurulu Kararı ile Güngör Aydın’ın da aralarında bulunduğu resen emekli edilenlerin bir kısmı, açıktan merkez valisi kadrolarına yeniden atandılar. Vali Aydın resen emekli edilmesini getiren düzenlemenin iptali ile yeniden merkez valisi olarak atandığı tarihe kadar, emekli statüsünde geçirdiği 8 yıl, 3 ay, 22 günlük sürenin fiili hizmetine eklenerek, emeklilik yönünden değerlendirilmesi ve emekli maaşı ile merkez valisi maaşı arasındaki maaş ve özlük hakları farkının bugünkü değeri üzerinden, yasal faiziyle birlikte ödenmesini talep etti.
İPTALİ İSTENEN DÜZENLEMELER NE GETİRİYOR14.11.1981 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2559 sayılı yasa, 5534 sayılı Emekli Sandığı Yasası’nın 4. maddesine ek geçici iki madde ekliyor. Ek Geçici Madde 1: Yirmi fiili hizmet yılını veya elli beş yaş ve on fiili hizmet yılını dolduran iştirakçilerden, 31 Aralık 1981 tarihine kadar emekliliklerini isteyen ve bu madde hükümlerine göre emekli edilmeleri kurumlarınca kabul edilenlere... aylık bağlanır ve emekli ikramiyeleri yüzde 25 fazlası ile ödenir. Ek Geçici Madde 2: Ek geçici 1. maddede yazılı durumda bulunan iştirakçilerden anılan maddede belirtilen süre içinde emekliliklerini istememiş olanlar 31 Ocak 1982 tarihine kadar, atanmaları Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılmış olanlar atamalarındaki usule göre, diğerleri müşterek kararla resen emekliliğe sevk edilebilirler.

Evrensel